Overdracht en koopprijs
Het is van belang dat de opvolger de juiste koopsom betaalt, een som die overeenkomt met de waarde van de onderneming. Het is niet verstandig om een onderneming over te dragen en dan maar af te wachten hoe de Belastingdienst of later de erfgenamen zullen reageren. Beter is het om de waarde door deskundigen te laten vaststellen. In sommige gevallen wordt de waarde in overleg met de belastingdienst vastgesteld.
Te lage koopsom
Betaalt de opvolger een te laag bedrag, dan kunnen problemen ontstaan met drie partijen: de Belastingdienst, de echtgenoot en de kinderen die de onderneming niet overnemen.
De Belastingdienst
Als de koopsom bijvoorbeeld €50.000,- te laag is, beschouwt de fiscus dat bedrag als een schenking aan de koper. Over schenkingen wordt bij de verkrijger belasting (schenkingsrecht) geheven. Een schenking van ouder aan kind wordt minder belast dan een schenking tussen twee mensen die geen bloedverwant van elkaar zijn. De fiscus heft bij de verkoper/schenker inkomstenbelasting over de stakingswinst die hij had kunnen maken. Dat is nadelig, want hij heeft in ons voorbeeld die €50.000,- niet ontvangen. Heeft hij een pakket aandelen in een BV te goedkoop verkocht, dan betaalt hij 25% inkomstenbelasting, ook over het geschonken gedeelte van de waarde van zijn aandelen.
De invloed van de (ex-)echtgenoot/partner
Als een van de echtgenoten iets weggeeft of duidelijk te goedkoop verkoopt, kan de ander hier een stokje voor steken. Ongeacht hoe men getrouwd is (gemeenschap van goederen of huwelijksvoorwaarden), heeft een echtgenoot voor schenkingen de toestemming nodig van zijn partner. Deze bepaling is ter bescherming van het gezin. Komt de ander er pas achter nadat iets is weggegeven, dan heeft die een jaar de tijd om deze gebeurtenis nietig te laten verklaren.
De (andere) kinderen
Bij overlijden van de ouder(s) hebben de kinderen recht op een wettelijk erfdeel, de zogenaamde legitieme portie. Bij de berekening van dit erfdeel wordt gekeken naar de omvang van de nalatenschap. Daartoe horen ook de schenkingen die de ouder tijdens zijn leven gedaan heeft. Stel dat de kind-opvolger voor de onderneming een te lage prijs betaald heeft en dus zo een schenking heeft gekregen, dan is het mogelijk dat hij na de dood van de ouder(s) de schenking gedeeltelijk aan de nalatenschap moet teruggeven om aan de andere kinderen hun wettelijke erfdelen uit te betalen. Gaat het om een groot bedrag, dan kan zijn onderneming in financiële problemen komen.
Afspraken over erfdelen
Dit probleem kan worden opgelost wanneer de andere kinderen akkoord gaan met een minder grote portie en misschien wel afzien van hun wettelijk erfdeel. Hierover kunnen zij echter niet al tijdens het leven van de betreffende ouder een geldige overeenkomst sluiten. De wet verbiedt afspraken tussen de kinderen over de toekomstige nalatenschap van de ouder. Zij kunnen pas na het overlijden van de ouder daarmee akkoord gaan. Zij bekrachtigen dan het testament of het effect van een vererving zonder testament, door tegen de gevolgen geen bezwaar te maken. Ieder kind heeft individueel de keuze om het wel of niet te bekrachtigen.
Te hoge koopsom
De prijs kan ook te hoog zijn. Te hoog voor de overnemer, die bij nader inzien toch te optimistisch geweest is over zijn kansen en mogelijkheden. De prijs kan ook objectief te hoog zijn: de onderneming is dat bedrag niet waard. In dat geval is er menigmaal iets aan te merken op de koper en zijn adviseurs. Het is onverstandig een onderneming te kopen zonder verklaring van een accountant. In het onderhandelingsproces zijn goede adviseurs onmisbaar, omdat die minder gevoelig zijn voor koopmanstrucjes: de verkoper die een goede sfeer weet te scheppen waarin een afdoende controle door de koper als een ongepaste blijk van wantrouwen van de hand wordt gewezen; of het schermen met veel andere gegadigden, het beschermen van bedrijfsgeheimen, het dreigen met afbreken van de onderhandelingen.